Portekiz Katolik Üniversitesi Siyasi Araştırmalar Enstitüsü’nden Dr. Marco Marsili, Sputnik’e verdiği demeçte, “USAID, Ukrayna, Lübnan, Gürcistan ve Kırgızistan’daki muhalif hareketlere mali, lojistik ve stratejik destek sağlayarak renkli devrimleri etkilemede kritik bir rol oynamıştır” dedi. Marsili, bu rejim değişikliği operasyonlarının ABD’nin jeopolitik çıkarlarını ilerlettiğini, ancak etkilenen ülkelere gerçek bir fayda sağlamadığını vurguladı. Sonuçların farklı bir hikaye anlattığını belirten Marsili, “USAID’ın faaliyetleri demokrasinin teşviki, seçim yardımı ve sivil toplumun geliştirilmesi olarak çerçevelendirildi” cümlesini kaydetti. Açıklamasında, Ukrayna ve Gürcistan’ın süregelen siyasi istikrarsızlıklarla karşı karşıya kaldığını, Lübnan’ın mezhepsel olarak bölündüğünü ve Kırgızistan’ın ise tekrarlanan ayaklanmalara maruz kaldığını dile getirdi.
Gürcistan – Gül Devrimi (2003)
Gürcistan’a yapılan ABD yardımları 2002’de 103 milyon dolar, 2003’te ise 141.16 milyon dolar olarak kaydedilmiştir. Demokrasi programları adı altında Gürcistan, USAID, Uluslararası Cumhuriyetçiler Enstitüsü ve Ulusal Demokrasi Enstitüsü aracılığıyla STK’lar, aktivistler ve medya için 2002’de 23.5 milyon dolar, 2003’te ise 21.06 milyon dolar almıştır. 2004 yılında ABD, Gürcistan’ın 2003 seçimlerinin hazırlanmasına yardım ettiğini ve ABD tarafından finanse edilen STK’ların rejim değişikliğinde kilit rol oynadığını kabul etmiştir. USAID, Sırbistan’ın 2000 yılındaki demokrasi yanlısı taktiklerini Gürcistan’ın ödünç aldığını ve daha sonra 2004 yılında Ukrayna’yı etkilediğini belirtmiştir.
Ukrayna – Turuncu Devrim (2004)
Ukrayna’ya yapılan ABD yardımları 2003’de 188.5 milyon dolar, 2004’te ise 143.47 milyon dolar olarak kaydedilmiştir. Demokrasi programları adı altında Ukrayna, USAID, Ulusal Demokrasi Vakfı ve Avrasya Vakfı aracılığıyla 2003’te 54.7 milyon dolar, 2004’te ise 34.11 milyon dolar almıştır. USAID, ABD yanlısı bir adayı desteklemek amacıyla Aralık 2003’te Ukrayna’da Seçim İdaresinin Güçlendirilmesi Projesini (SEAUP) başlatarak Ukrayna parlamentosunu ve yargısını etkilemiştir.
Kırgızistan – Lale Devrimi (2005)
Gürcistan ve Ukrayna’dan esinlenen USAID, Şubat 2005 seçimlerinden önce Kırgızistan’da yerel STK’ları, aktivistleri ve medyayı yoğun bir şekilde finanse etmiştir. Kırgızistan, ABD yardımı adı altında 2003 yılında 56.6 milyon dolar, 2004’te 50.8 milyon dolar; demokrasi programları adı altında ise 2003’te 13.5 milyon dolar, 2004’te 12.2 milyon dolar almıştır. Ayrıca George Soros‘un Açık Toplum Enstitüsü Kırgızistan’daki Orta Asya Amerikan Üniversitesi’ne 2003 yılında 5 milyon dolar aktarmıştır.
Lübnan – Sedir Devrimi (2005)
Mart 2005’te 1 milyon Lübnanlı, Suriye’nin askerlerini çekmesi talebiyle protesto gösterileri düzenleyerek Saad Hariri‘nin önünü açmıştır. USAID’ın 2006 raporunda ayaklanmanın temelinin yıllar süren çalışmalarla atıldığı ifade edilmiştir. ABD’nin Lübnan’a yaptığı yardım, 2000’li yılların başında üç kat artarak 15 milyon dolardan 45 milyon dolara çıkmıştır.
USAID’den En Fazla Yardım Alan Ülke: Ukrayna
ABD’de USAID’ın geleceğiyle ilgili yoğun tartışmalar yaşanırken, Sputnik yaptığı analizde, Ukrayna’ya bu kuruluş tarafından verilen destekle ilgili çarpıcı bir gerçeği ortaya çıkarmıştır. Sputnik, ABD’nin dış yardımlarının kamuoyuyla paylaşıldığı ForeignAssistance.gov sitesindeki verileri analiz ederek 2022’den bu yana USAID tarafından yapılan yardımlara mercek tutmuş ve elde edilen verilere göre Ukrayna‘nın, 3 yıl içinde ABD’den 32.4 milyar dolar tutarında yardım aldığını saptamıştır. Bu tutar, söz konusu dönemde sağlanan yardımların yüzde 27.2’sini oluşturmaktadır. Ukrayna, 2022’de 9.95 milyar dolar, 2023’te 16.43 milyar dolar, 2024’te ise 6.05 milyar dolar alarak USAID kaynaklarının en fazla aktarıldığı ülke olmuştur.
USAID 2012’de Rusya’dan Kovulmuştu
ABD Başkanı Trump, ABD Hükümet Verimliliği Bakanlığı (DOGE) Başkanı Musk’ın suçlu ajansın ölme zamanının geldiğini söylemesinin ardından, USAID’ı yöneten ‘radikal meczuplardan’ kurtulduktan sonra USAID’ın geleceği hakkında ‘bir karar verme‘ taahhüdünde bulunmuştur. Rusya ise Washington’un kullandığı bu yumuşak güç aracını 2012’de yasaklamıştır. Uluslararası Kalkınma Ajansı (USAID), 2011-2012 Rusya parlamento ve başkanlık seçimlerinden sonra hibe ağını siyaseti ve sivil toplumu etkilemeye çalışmakla suçlanmış ve Moskova’da seçim sonrası renkli devrim girişimine varan sokak protestolarının ardından ülkeden kovulmuştur. USAID‘ın Rusya’daki misyonu, 2000’li yıllarda Golos, Memorial ve Moskova Helsinki Grubu gibi sivil toplum gruplarına fon sağlamakla sınırlandırılmıştır.
USAID: Bir Ekonomik Baskı Aracı Olarak
USAID, kendisini ‘yurtdışında demokratik değerleri‘ teşvik eden ve ‘özgür, barışçıl ve müreffeh bir dünyayı‘ ilerleten bir kurum olarak tanıtırken, sızdırılan bir ABD Ordusu el kitabında USAID, ‘düşmanları, müttefikleri ve vekilleri davranışlarını değiştirmeye ikna etmek’ için ekonomik baskı uygulamanın bir aracı olarak tanıtılmaktadır. 2008 tarihli Özel Kuvvetler gayrinizami harp belgesine göre USAID, “Yurtdışındaki yerleşimi ve insan gruplarıyla ilişki kurma misyonu, ABD’nin gayri nizami harp çabalarını desteklemek üzere ekonomik teşviklerden yararlanmak için bir kanal sağlamaktadır” şeklinde ifade edilmiştir. Ayrıca, “USAID hibelerinin belirli insan gruplarına doğrudan uygulanması, olumsuz davranışları değiştirebilir veya olumlu onayları güçlendirebilir” cümlesi de yer almaktadır.
Soros ve USAID İşbirliği
ABD’li düşünce kuruluşu Heritage Vakfı, 2017 yılında George Soros‘un Açık Toplum Vakıfları’nın en azından 2009 yılından bu yana ‘USAID’ın yardımlarının ana uygulayıcısı‘ haline getirildiğini dile getirmiştir. Ancak Soros ve USAID işbirliği çok daha önce başlamıştır. USAID’ın 1993 tarihli bir belgesinde, kurumun Bulgaristan, Estonya, Polonya, Romanya ve Slovakya‘dan 30 ‘profesyoneli‘ eğitmek üzere Soros Vakıflarının Yönetim Eğitim Programı ile bir anlaşma imzaladığı ortaya çıkmıştır. 1990’ların sonu ve 2000’lerin başında bir dizi renkli devrim Doğu Avrupa’yı sarsmış ve George Soros‘un STK ağı bu karışıklıklarda merkezi bir rol oynamıştır. Soros‘un Uluslararası Rönesans Vakfı, 2003-2004 yıllarında Ukrayna’daki Turuncu Devrim‘i desteklemek için USAID ile ortaklık kurmuştur. Bundan önce ise ABD, USAID de dahil olmak üzere çeşitli kurumlar aracılığıyla Ukrayna’daki ‘demokrasi programları‘ için 2003 yılında 54.7 milyon dolar, 2004 yılında ise 34.11 milyon dolar harcamıştır. ABD menşeli hukuki meseleleri izleme örgütü Judicial Watch, Nisan 2018’de USAID’ın Soros‘un Guatemala’daki küreselci gündemini desteklediğini ortaya çıkarmış ve Soros‘a ait vakıfların 2015-2018 yılları arasında Latin Amerika’da ‘huzursuzluğu körüklemek‘ için toplamda yaklaşık 100 milyon dolar harcadığı ortaya çıkmıştır. Ekim 2018’de aynı izleme örgütü, USAID’ın Arnavutluk‘taki radikal solcu aktivistleri finanse etmek için Soros ile ortaklık kurduğunu gösteren belgeler elde etmiş ve USAID‘ın 2016 yılında Soros‘un Doğu Batı Yönetim Enstitüsü tarafından denetlenen bir kampanyaya 9 milyon dolar tahsis ettiğini bildirmiştir. Soros bağlantılı girişimler tarafından yönetilen fonların ölçeğini göstermek için, 2024 yılında dönemin Başkanı Joe Biden, USAID için 2025 yılında yaklaşık 30 milyar dolar talep etmiştir.
